MENSE RECHTEN

De wet (zie artikel 6:230m lid 1 BW) bepaalt dat een handelaar bij een op afstand of buiten de verkoopruimte gesloten overeenkomst verplicht is op duidelijke en begrijpelijke wijze bepaalde informatie aan de consument te verstrekken. Denk daarbij aan zoiets als het herroepingsrecht. Een consument moet er op gewezen worden dat de overeenkomst (binnen een bepaalde periode) zonder opgave van redenen ongedaan gemaakt kan worden. Deze regeling is gebaseerd op de Richtlijn consumentenrechten (zie https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX%3A32011L0083).

Herhaaldelijk is vastgesteld dat in alle gevallen ambtshalve getoetst moet worden op de nakoming van die verplichting (zie https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX%3A61998CJ0240). De rechterlijke macht schrijft daar zelf over in het rapport Ambtshalve toetsing III: ‘Ambtshalve toetsing is dus: het verplicht toepassen van de in het Nederlands recht geïmplementeerde normen van (niet alleen meer) Europees consumentenrecht, zonder dat de consument daar een beroep op heeft gedaan.’ (zie https://www.rechtspraak.nl/Voor-advocaten-en-juristen/Reglementen-procedures-en-formulieren/Kanton/Paginas/ambtshalve-toetsing-consumentenzaken.aspx, p. 8).

De Hoge Raad oordeelde in zijn arrest van 12 november 2021 (zie https://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:HR:2021:1677) in antwoord op prejudiciële vragen dat (gedeeltelijke) vernietiging een passende sanctie is op bepaalde schendingen van de informatieplicht. De sanctie is er op gericht een partij er toe te bewegen de informatieplicht (in het vervolg) na te komen. Sancties op niet-naleving van de informatieplichten moeten doeltreffend en afschrikkend (maar ook evenredig) zijn.

Hoe werkt dit nu in de praktijk? Wisselend.

In een zaak waarbij een kinderdagverblijf betaling van een consument vorderde, toetste de kantonrechter ambtshalve de nakoming van de informatieverplichting. De gedaagde consument was niet op komen dagen. De kantonrechter overwoog (onder 2.5.) onder meer: ‘Met het oog op voornoemde Europeesrechtelijke beginselen en jurisprudentie van het HvJ EU en de Hoge Raad, ziet de kantonrechter aanleiding om de overeenkomst gedeeltelijk te vernietigen, te weten voor 25% van de door de gedaagde partijen verschuldigde som.’

De schending van de informatieverplichting leidt dus tot gedeeltelijke vernietiging van de overeenkomst. De gedaagde had daar niet om gevraagd en ook geen vordering van die strekking ingesteld; dat kon ook niet want de gedaagde was niet verschenen (zie https://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBNHO:2022:4498).

In een zaak waarbij een consument een overeenkomst was aangegaan met een incassobureau deed de kantonrechter niets aan toetsing van de informatieverplichting. De consument moest gewoon betalen aldus het eindvonnis. De consument stelde beroep in. De consument wees op verscheidene verzuimen waar dat de informatieverplichting betrof. De consument betoogde dat deze verzuimen maken dat de rechter ambtshalve tot vernietiging van de overeenkomst over had moeten gaan. De consument verzocht het gerechtshof die vernietiging zo nodig onder aanvulling van gronden uit te spreken.

Het gerechtshof begreep niet wat de consument hier bedoelde te betogen. Het overwoog ‘[consument] heeft in eerste aanleg geen tegenvordering ingesteld strekkende tot (gedeeltelijke) ontbinding van de overeenkomst. Onder randnummer 23 vordert [consument] ‘vernietiging’ van de overeenkomst wegens de gestelde toerekenbare tekortkoming, hetgeen op grond van de wet niet mogelijk is (artikel 6:265 en verder BW), nog daargelaten dat deze vordering niet terugkeert in het petitum.’

In beroep dus ook geen ambtshalve toetsing, maar gelukkig voor de consument wel afwijzing (zie https://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:GHAMS:2023:1292).

De consument die ambtshalve toetsing wil, heeft pech als het niet om kinderopvang of een aankoop bij bol.com gaat. Voor andere transacties is toepassing van verplichte ambtshalve toetsing kennelijk te moeilijk, helemaal als de consument geen verstek laat gaan.

Martijn Mense, advocaat te Haarlem